Fütürizm

Fütürizm yüzde yüz bir İtalyan akımıdır. 1909 yılında ünlü İtalyan yazar ve şairi Tommaso Marinetti, Le Figaro gazetesinde Fütürist akımın programını, prensiplerini, “manifesto” sunu yayımlamış, İtalya’nın ve Fransa’nın sanat çevrelerinin dikkatini üstüne çekmişti.

XX. yüz yılın başlarında, büyük siyasî ve askerî olaylar meydana gelmiştir. Bunların sonucu olarak toplumlar, çok acı sosyal dertlerle karşılaşmışlardır. İnsanlar ya şaşkına dön­müş, ya da dünyaya yeni bir yön vermek için, hummalı bir ça­lışmaya koyulmuşlardır.

Fütrizmi edebiyata uygulamaya çalışanların başında, Marinetti gelir. Fakat fütürizm kuvvetli şairler yetiştirmemiş, kurucuları bile sonradan kübizme dönmüşlerdir.

Gerçek olan bir şey varsa, makina, ekonomik hayata tam güçle girmiş; fabrika gürültüleri bütün dünyayı sarmaya başlamıştır.

Böylece insan emeğinin ağır adımları yanında, baş döndürücü bir sürat meydana gelmiştir.

Her şey bir dinamizme bağlanmıştır.

Bu sürat karşısında sanatçı da kendinde bir hız bulmuş, tablosunu veya şiirini bu dinamizme uydurmak ihtiyacını duy­muştur.

Fütürizm, geçmişin durgun davranışına düşman kesilmiş ve onun belli ve kuralcı alışkanlıklarını beğenmez olmuştur.

Fütürizm, içinde bulunduğu: zamanın ve hattâ geleceğin dina­mizmine yönelmiş, bu dinamizmin gürültüsünü ve hızını eser­lerinde duyurmaya çaışmıştır.

Böylece mısralarınm ses örgü­sünde makina ve çark seslerini duyurmaya, ruhta bir dinamo gücü meydana getirmeye çalışmışlardır.

Sürat ve demir-çelik sesi, şiirde duygu yönünü zayıflatmış, insanın nabzına âdeta bir demir serliği verme çabasına düşmütür.

Fütürizmin babası F. T. Marinetti 1876 da Mı­sırda doğmuştu. Paris’teki Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde okumuş, 1909 dan sonra yazı ve piyesleri ile yazı dünyasında tanınmaya başlamıştı.

Marinetti 1910 da Milano’da üç İtalyan ressamı, Carlo Carra, Umberto Boccioni ve Luigi Russolo ile tanışarak Fütürizm’in temellerini kurdu. Az sonra binlerce sayı basılan “Fütürizmin Manifestosu” İtal­ya’da dağıtılıyordu.

Fütürizm’in kurucularına bir süre sonra Giacomo Balla ve Gino Severini de katıldılar.

İkinci bas­kısı dağıtılıp çarçabuk tükenen Manifesto Fütürizm’in kuramını Fransa ve İtalya sanat dünyasına bildi­riyordu.

Az zaman içinde Batı dünyasında tepkiler uyan­dırmış olmakla beraber, Fütürizm hareketinin özel­likle o devir İtalya’sının koşulları göz önünde tutula­rak doğduğu şüphesizdir.

Marinetti ve arkadaşları, on sekizinci yüzyıldan o güne, durgunluk içinde bulu­nan İtalyan sanatını, hareketli, dinamik bir sanat akımı yoluyla kamçılamak, ona yeni canlılık, hamle kuvveti vermek istemişlerdi.

Geleneklerine bağlı yorgun, cansız İtalya’ya yeni bir entelektüel canlılık vermek, onu çağdaş espriye yaklaştırmak Batı dün­yası içinde kaybetmiş olduğu sanat ve fikir presti­jini iade demekti.

Bu bakımdan Fütürizm, yalnız bir sanat akımı değil, sosyal önemi, anlamı olan bir hareket geniş­liğine erişiyordu.Fütürizm’in çıktığı yıllarda Kübizm yayılmaya başlamıştı. Fütürist’ler Picasso, Braque gibi Kübistlerin araştırmalarından faydalanmakla beraber, re­sim plânında yeni buluşlarla meydana çıkıyorlardı.

Gerçekten de Marinetti ve arkadaşlarının ileri sürdükleri prensibin çağdaş sanat tarihinde benzeri yok­tu.

Fütüristler, dinamizm, canlılık, faaliyet, ileri atılış, hamle demekti. Adından da bu anlam çıkıyordu. “Fütur”, “Îstikbal-Gelecek” demekti.

Fütürizm, dün­den adamakıllı ayrılmış, bugünün üstünden de atlayarak gözlerini geleceğe, geleceğin dinamik varlığına dikmişti.

Prensibi hareket, durmadan, dinlenmeden hareket, çaba, çalışma idi. Bundan ötürü Fütürizm, seçtiği teknikte statik, hareketsiz olamazdı.

Meydana getirilecek eserler, seyirci duygusunda bir makinenin, bir motorun, bir çarkın durmadan çalışmasına benzer bir hareket etkisi uyandırması gerekti.